Tôi biết Nguyễn Nữ Ngọc Nhi qua lời giới thiệu của người quen. Nhi trẻ tuổi (sinh năm 1990) nhưng lại đang phụ trách Dự án hỗ trợ người khuyết tật hòa nhập cộng đồng của Caritas giáo phận Phú Cường.
Ngọc Nhi là con của đất Tam Nông thuộc tỉnh Đồng Tháp. Vùng quê nghèo này vừa ấp ủ tuổi thơ, vừa là nơi chứng kiến biến cố làm thay đổi số phận cuộc đời Nhi. Đồng Tháp vốn thấp trũng, thường có ngập lụt mà huyện Tam Nông lại thấp trũng nhất trong tỉnh, do đó nơi đây hằng năm phải gánh chịu lũ lụt kéo dài. Mỗi lần lũ tới, người lớn lo toan bao nhiêu thứ nhưng trẻ con vô tư thì lại “được mùa” vui chơi. Nhi kể, nhà ở gần sông, khi mưa lũ đến, nước dâng cao, mấy đứa trẻ trong vùng có dịp bơi lội, vùng vẫy thỏa thích. Chưa hết, trong dòng nước đây đó có khi còn trôi theo trái cây mà thuyền buôn rơi rớt lại trong quá trình vận chuyển từ rẫy ra chợ. Đối với đám con nít lúc ấy, lụt lội làm chúng cảm thấy mình thật giàu có, no nê bởi những chiến lợi phẩm tình cờ bắt được từ dòng nước xiết. Cũng là một đứa trẻ nghịch phá, ham chơi, có một năm lụt kia, Nhi đi tắm sông, mải vui nên dầm mình trong nước từ sáng đến tận chiều. Sau khi về nhà, Nhi sốt mê man. “Lúc tỉnh dậy cháu nó không thể nhúc nhích hay kéo hai chân lên được. Cũng không còn tự ngồi dậy được nữa...”, bà Trần Kim Liên, mẹ của Ngọc Nhi buồn bã nhớ lại. Đó là năm 1996, Nhi đã học được một nửa học kỳ của lớp một, trở lại sau trận sốt bại liệt với đôi chân không còn cử động. Nhi trầm giọng: “Mỗi lần bị bạn bè gọi là ‘đồ què’ tôi thấy buồn lắm, nhưng một lúc thì hết ngay vì có lẽ còn nhỏ nên cũng không lo nghĩ gì nhiều”. Mọi sinh hoạt từ đó đối với Nhi bắt đầu trở nên khó khăn. Không tự đi được, Nhi phải nương tựa vào em mình. “Thời may đứa em kế tôi học cùng lớp. Ngày nắng cũng như ngày mưa, nó ì ạch đạp xe chở chị đến trường rồi kè vào. Nhiều hôm chị em gây nhau, nó giận tôi nhưng đến giờ đi học cũng lui cui đưa chị đi. Nghĩ lại mà thương quá!”, Nhi bồi hồi nhắc chuyện cũ. Năm học lớp chín, lại thêm một chuyện buồn : ba Nhi lâm bệnh rồi mất. Gia đình có 6 chị em, gánh nặng bắt đầu đè lên vai người đàn bà góa bụa : Mẹ Nhi ngoài nhận may quần áo còn gồng gánh thêm ruộng nương. Nhà đã khó lại chồng thêm khó. Học cùng em gái lên đến cấp 3 thì Nhi tách lớp (vẫn chung trường). Lúc này, để tranh thủ cho kịp giờ, Nhi và em thường phải đi thật sớm, em chở chị đưa đến nơi đến chốn xong xuôi rồi mới về lớp mình. Cuối năm 12, Nhi thi đậu vào ngành Công nghệ thông tin của trường đại học Đồng Tháp ở thành phố Cao Lãnh, cách nhà chừng 40 cây số. Nhi phải tập đi nạng, tự mình di chuyển để chuẩn bị cho ngày tháng xa nhà sắp tới.
Trong những câu chuyện mà cô gái 26 tuổi kể cho tôi nghe, thỉnh thoảng lắm tôi mới “nhặt” ra được vài cơn buồn từ hình ảnh Nhi ngồi thơ thẩn nhìn các bạn vận động trong giờ học thể dục hồi còn ở trung học, từ ánh nhìn ái ngại hay câu soi mói khiếm nhã của vài người xung quanh... Còn lại, Nhi toàn nói về điều vui vẻ, dự định tương lai hoặc chuyện các cộng sự đáng yêu đang làm việc chung. Tự nhận mình là người bướng bỉnh, nóng tính, Ngọc Nhi thừa nhận thời gian đầu sau biến cố rất hay cáu gắt với mọi người. Hễ có điều gì không vừa ý là giãy nảy lên, có khi còn đập đổ đồ đạc. Nhi tâm sự rằng rất biết ơn mẹ thời gian đó đã luôn kiên nhẫn và yêu thương mình. Kể cả khi Nhi có thái độ gì quá đáng, mẹ vẫn cư xử nhẹ nhàng.
Sau khi rời ghế phổ thông, cánh cửa đại học đã mở ra một bước ngoặt mới. Nếu trước đây có khi thì cô như chú nhím xù lông nếu ai động chạm đến nỗi đau, lúc lại biến thành chú rùa rụt vào mai vì cảm thấy tự ti, thì học ở môi trường mới, Nhi đột nhiên trở thành một người dễ gần, hoạt bát và hoạt động sôi nổi. Cô tham gia câu lạc bộ người khuyết tật ở trường, được đề bạt làm phó chủ nhiệm, tích cực làm việc, học tập, giao lưu và kết thêm nhiều bạn mới. Nhi giải thích : “Dưới quê nhìn quanh chỉ có tôi là người khuyết tật, sự mặc cảm khiến tôi không thể hòa nhập được, dần dần tách rời khỏi cộng đồng. Thế nhưng ở trường đại học, gặp được nhiều bạn, nhiều khi hoàn cảnh còn khổ hơn nên thấy mình vẫn còn quá may mắn. Tôi bắt đầu nhìn cuộc sống tích cực hơn, cũng như tập dần tính kiên nhẫn, ôn hòa”. Khoảng thời gian ấy, dĩ nhiên, cô vẫn phải đối mặt với nhiều vấn đề nhưng chủ yếu là về mặt thể lý, còn tinh thần thì đã dần hồi phục. Qua lời kể, tôi hình dung ra cảnh Nhi một mình chống nạng leo từng bậc cầu thang để lên phòng máy (nằm ở tầng cao), lui cui nhẩm tính khoảng cách giữa các lớp để đi cho kịp giờ học từng môn (mỗi môn chỉ cách nhau khoảng 10 - 15 phút và phải học ở phòng khác nhau), đã vậy còn chạy đi bán hoa gây quỹ, sinh hoạt câu lạc bộ... Di chuyển nhiều, hai cánh tay mỗi nhừ do phải chống trên nạng, vậy mà vẫn vui tươi, tràn đầy sức sống. Một người bạn thời Đại học của Nhi - Nguyễn Thị Thanh Thanh Trúc Mai nhận xét: “Dù khiếm khuyết so với người khác nhưng bạn ấy vẫn học tập, làm việc rất năng suất. Học trên lớp vất vả mà bạn ấy còn ôm thêm nhiều hoạt động. Ở Nhi có một sức sống và nghị lực đáng để học hỏi”.
Cơ hội được chia sẻ cùng người khuyết tật lại đến khi Nhi gặp chị Nguyễn Thị Thanh Tuyền - Thành viên ban Caritas giáo phận Phú Cường. Được chị Tuyền giới thiệu và ngỏ lời, hết đại học (năm 2014), Nhi lên Bình Dương làm việc cho Caritas và nhận phụ trách Dự án hỗ trợ người khuyết tật hòa nhập cộng đồng. Ban đầu, Nhi và cộng sự chia nhau đến các nơi trong giáo phận để khảo sát và thống kê số lượng người khuyết tật. Sau đó cả nhóm tổ chức chương trình và mời gọi họ cùng tham gia, với mục đích để người khuyết tật bớt đi tủi thân, mặc cảm, chia sẻ với xung quanh nhiều hơn. Ở từng sự kiện, Nhi còn ứng dụng ngành học của mình để thiết kế thiệp, các biểu mẫu, băng rôn... Tham dự viên của chương trình đa số bị khuyết tật vận động, bên cạnh có vài người mắc chứng bại não, tự kỷ. Làm chương trình, Nhi tinh tế sắp xếp họ tham gia phụ giúp những công việc phù hợp để từng người có thể bộc lộ và tự thấy được khả năng của mình. “Trước giờ tôi vẫn luôn mong mỏi người khác nhìn nhận khả năng của mình. Nay tôi làm việc để giúp người khuyết tật được người khác nhìn nhận khả năng. Tôi chỉ muốn nói rằng, chúng tôi dù khiếm khuyết nhưng không phải là người vô ích”, cô thủ lĩnh trẻ khẳng định. Nhóm thực hiện dự án còn có 4 cộng tác viên nữa, Nhi là người nhỏ nhất trong số đó nhưng lại luôn khiến họ nể phục. Nữ tu Thái Thị Hiếu - tu hội Nô Tì Thiên Chúa, một người có thời gian dài làm việc chung trong Dự án với Nhi - khen ngợi: “Nhi nhiệt tình và trách nhiệm lắm. Việc tổ chức chương trình vấp phải nhiều khó khăn nhưng lần nào em cũng quyết chí làm đến cùng. Đi đứng khó khăn vậy đó chớ mà cũng cùng tôi thăm khắp các gia đình để làm khảo sát. Rồi chương trình cần tiết mục văn nghệ, chiêu dụ không được ai, em một mình bật nhạc ngồi trên xe múa cho cả hội trường xem. Tôi phải nói là rất cảm phục người bạn nhỏ này”.
Hỏi, kể từ ngày bị tai nạn đến nay trải qua biết bao nhiêu khó khăn, trong 20 năm đó có khi nào Nhi khóc chưa ? Nhi vừa cười vừa đáp lại: “Có chứ, nhiều nữa là đằng khác. Nhưng tôi luôn tự dặn lòng, cứ khóc, khóc cho thật đã, cho vơi bớt. Rồi lau khô nước mắt, cười tươi và cố gắng lên gấp đôi”.
Cô gái trẻ với nụ cười luôn nở trên môi
Trong ngày tốt nghiệp Đại học
Sau khi rời ghế phổ thông, cánh cửa đại học đã mở ra một bước ngoặt mới. Nếu trước đây có khi thì cô như chú nhím xù lông nếu ai động chạm đến nỗi đau, lúc lại biến thành chú rùa rụt vào mai vì cảm thấy tự ti, thì học ở môi trường mới, Nhi đột nhiên trở thành một người dễ gần, hoạt bát và hoạt động sôi nổi. Cô tham gia câu lạc bộ người khuyết tật ở trường, được đề bạt làm phó chủ nhiệm, tích cực làm việc, học tập, giao lưu và kết thêm nhiều bạn mới. Nhi giải thích : “Dưới quê nhìn quanh chỉ có tôi là người khuyết tật, sự mặc cảm khiến tôi không thể hòa nhập được, dần dần tách rời khỏi cộng đồng. Thế nhưng ở trường đại học, gặp được nhiều bạn, nhiều khi hoàn cảnh còn khổ hơn nên thấy mình vẫn còn quá may mắn. Tôi bắt đầu nhìn cuộc sống tích cực hơn, cũng như tập dần tính kiên nhẫn, ôn hòa”. Khoảng thời gian ấy, dĩ nhiên, cô vẫn phải đối mặt với nhiều vấn đề nhưng chủ yếu là về mặt thể lý, còn tinh thần thì đã dần hồi phục. Qua lời kể, tôi hình dung ra cảnh Nhi một mình chống nạng leo từng bậc cầu thang để lên phòng máy (nằm ở tầng cao), lui cui nhẩm tính khoảng cách giữa các lớp để đi cho kịp giờ học từng môn (mỗi môn chỉ cách nhau khoảng 10 - 15 phút và phải học ở phòng khác nhau), đã vậy còn chạy đi bán hoa gây quỹ, sinh hoạt câu lạc bộ... Di chuyển nhiều, hai cánh tay mỗi nhừ do phải chống trên nạng, vậy mà vẫn vui tươi, tràn đầy sức sống. Một người bạn thời Đại học của Nhi - Nguyễn Thị Thanh Thanh Trúc Mai nhận xét: “Dù khiếm khuyết so với người khác nhưng bạn ấy vẫn học tập, làm việc rất năng suất. Học trên lớp vất vả mà bạn ấy còn ôm thêm nhiều hoạt động. Ở Nhi có một sức sống và nghị lực đáng để học hỏi”.
Năng nổ trong các hoạt động tập thể
Cô em gái từng đưa Nhi đến trường suốt nhiều năm liền
TRẦN CHÂN|Cgvdt.vn