 |
| Trẻ em không có khai sinh được các nữ tu Công giáo tại Huế dạy học |
Sau một ngày làm công việc chạy xe ôm, anh Nguyễn Đạo – người từ chối nói tên thật của mình – miễn cưỡng đi làm dân phòng khu phố ở Huế, miền Trung Việt Nam.
Ca làm việc mệt nhọc từ 8 giờ tối đến 5 giờ sáng với mức lương chỉ 90,000 đồng (4,25 USD) mỗi tháng.
“Tôi không có chọn lựa. Nếu từ chối, tôi sẽ gặp rắc rối với chính quyền,” anh nói.
Anh Đạo, 27 tuổi, sinh ra là một trẻ mồ côi và chưa bao giờ có giấy khai sinh. Nếu không có giấy khai sinh, anh không thể có được các giấy tờ quan trọng khác như chứng minh nhân dân hay hộ khẩu. Điều này đã đặt anh vô thế phụ thuộc vào lòng thương xót của công an. Không có chứng minh nhân dân, anh ta phải đối diện với mối lo sợ thường xuyên vì mức phạt tại chỗ là 200,000 đồng mỗi lần.
Theo lý thuyết, để có được giấy khai sinh, tất cả những gì anh cần làm là nộp lệ phí chính thức, tối đa 200.000 đồng. Nhưng anh Đạo cho biết anh sẽ phải trả một khoản hối lộ thêm hai triệu đồng, hoặc thậm chí nhiều hơn, vốn ngoài khả năng của anh.
Giấy khai sinh do Sở Tư pháp cấp nhưng có sự phối hợp với Công an địa phương để kiểm tra lý lịch. Công an địa phương đưa ra một phương án thay thế khác là phải bỏ chi phí, công sức nhiều hơn để có giấy khai sinh, mặc dầu không khuyến khích.
“Họ bắt tôi làm dân phòng,” anh Đạo cho biết. “Đó là việc không ai muốn làm vì phải làm nhiều giờ và bị cô lập mà lại rất ít tiền”.
Công an địa phương nói với anh Đạo rằng nếu anh làm việc này trong vòng 18 tháng, anh sẽ có giấy khai sinh.
Anh Đạo chỉ là một trong nhiều người. “Hiện nay trong nước có rất nhiều người và ngày càng gia tăng những trường hợp không có giấy khai sinh”, nữ tu Maria Nguyễn Thị Sang, dòng Mến Thánh Giá cho biết.
Nữ tu Sang làm việc cho tổ chức Bắc Âu trợ giúp Việt Nam (NAV), tổ chức phi chính phủ hỗ trợ trẻ em mồ côi, trẻ em bị tổn thương và người nhiễm HIV / AIDS, và đây cũng là nhóm người thường thiếu các giấy tờ cần thiết.
Tổ chức NAV hỗ trợ các chi phí cần thiết để làm giấy khai sinh. Cho đến nay họ đã làm được công việc này cho khoảng 400 người – chủ yếu là trẻ em – trong bảy tỉnh bao gồm Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Nữ tu Sang và các nữ tu đồng nghiệp tự hào nói rằng họ chưa bao giờ đưa hối lộ cả.
Theo ý kiến của nữ tu Sang, sự kỳ thị và những quy định nghiêm ngặt là nguyên nhân gốc rễ vấn đề. Bà mẹ đơn thân không thể làm giấy khai sinh cho con được vì phải có giấy chứng nhận kết hôn. Người nhiễm HIV / AIDS, những người bị phân biệt đối xử nghiêm trọng ở Việt Nam, thường rất sợ gặp chính quyền để xử lý các thủ tục giấy tờ.
Chính sách hai con của nhà nước được áp dụng nhằm làm chậm tốc độ phát triển dân số đã gây rắc rối vì các bậc cha mẹ phải chịu tiền phạt nếu họ làm giấy khai sinh cho đứa con thứ ba. Tại một số thành phố, mức tiền phạt là hơn 500,000 đồng.
Đầu tháng này, Bộ Tư pháp yêu cầu Hà Nội điều tra cáo buộc chính quyền tại làng nhỏ Tâm Minh yêu cầu nộp phạt hơn một triệu đồng mỗi lần khi các cặp gia đình có nhiều hơn hai con. Có nhiều cáo buộc điều này đã diễn ra trong nhiều năm nay.
“Phạt như vậy là trái pháp luật”, tuyên bố của Bộ cho biết.
Không có giấy khai sinh không chỉ đơn giản là mất chi phí và quyền lợi khi làm các giấy tờ khác, mà còn mất luôn cơ hội và quyền lợi về giáo dục, y tế, việc làm và an sinh xã hội.
Anh Hoàng Quốc có hoàn cảnh tương tự như anh Đạo. Trong suốt năm 2011, anh bị buộc làm dân phòng vốn thường tham gia vào những cuộc đối đầu với nạn buôn bán ma túy, buôn lậu và tội phạm.
Cuối cùng khi anh nhận được giấy khai sinh và chứng minh nhân dân vào năm ngoái, anh đã 30 tuổi. Anh tin rằng mặc dù công việc nguy hiểm, nhưng anh vẫn không thể có được nếu anh không phải là bạn với một sĩ quan cảnh sát đã giúp anh.
Hai con nhỏ của anh đã có được giấy khai sinh sau khi các cộng tác viên công tác xã hội Công giáo cùng với tổ chức NAV làm việc với chính quyền. Bây giờ các em đang đi học lớn một và lớp bốn tại một trường học địa phương.
“Chúng tôi biết ơn sâu sắc đối với các cộng tác viên công tác xã hội Công giáo. Nếu không có nỗ lực của họ, con chúng tôi sẽ không được đi học,” anh nói.
Các thế hệ tương lai có thể ít gặp những vấn đề này hơn. Tháng trước, chính phủ thông qua dự án đơn giản hóa thủ tục hành chính và các giấy tờ công dân như là một phần của chương trình bảy năm hoạt động đến năm 2020. Dự án sẽ cấp cho các công dân mã số để sử dụng với các cơ quan.
Những thay đổi này sẽ giúp Việt Nam tiết kiệm khoảng 77 triệu USD mỗi năm, chính phủ cho biết. Hy vọng đến lúc đó anh Đạo sẽ có thể từ bỏ công việc vào ban đêm của mình.