Nếu bạn so sánh tài liệu sức khỏe tâm thần ở Nhật với các vùng gần các nước phát triển, bạn sẽ thấy có sự phân biệt rõ ràng – Nhật có tỷ lệ thấp về chứng rối loạn lưỡng cực (RLLC) trong thế giới văn minh, và tỷ lệ thấp nhất trong số các nước có thu nhập cao.
Tỷ lệ bị chứng RLLC ở Nhật là 0,07%, ở Hoa Kỳ là 4,4% (cao nhất thế giới). Thật vậy, các nước có thu nhập cao chiếm tỷ lệ bị chứng RLLC cao nhất – trừ Nhật.
Tại sao? Khi xem xét cách sống khác nhau giữa Nhật và các nước có thu nhập cao, Nhật không đáng lưu ý về stress và có mức cân bằng giữa cuộc sống và công việc. Chủ yếu người Nhật làm việc nhiều giờ và văn hóa tập thể của họ đặt áp lực lên nhân viên là phải cố gắng tối đa; theo đó, người Nhật cũng tương tự người Mỹ và dân các nước phát triển, thậm chí có thể hơi tệ hơn trong một số lĩnh vực.
Sự khác biệt quan trọng là chế độ ăn uống. Trung bình một người Nhật tiêu thụ khoảng 70kg cá hằng năm (mỗi ngày khoảng 200g). Họ tiêu thụ 12% số cá trên thế giới, họ chiếm 2%% dân số thế giới. Còn trung bình người Mỹ tiêu thụ khoảng 8kg cá và hải sản hằng năm. Nhờ tiêu thụ nhiều cá, người Nhật có mức axít béo Omega-3 trong não cao hơn người Mỹ (hoặc bất kỳ người nước nào, có thể trừ người Trung quốc, vì hằng năm họ tiêu thụ lượng cá xấp xỉ như người Nhật).
Có mối tương quan đáng kể giữa việc ăn nhiều cá và tỷ lệ thấp về chứng RLLC. Não được cấu thành bởi các axít béo chủ yếu, và thiếu các hóa chất này có thể là yếu tố chính dẫn đến bệnh tâm thần. Theo lý thuyết, ăn nhiều cá (hoặc dùng viên dầu cá) chứa nhiều axít béo cần cho não có thể cải thiện chứng suy dinh dưỡng và cải thiện sức khỏe tâm thần. Các cuộc nghiên cứu cho thấy rằng lợi ích này không chỉ giúp ngăn ngừa chứng RLLC mà còn cải thiện chứng trầm cảm và rối loạn thiếu tập trung.
Dầu cá là một trong những loại vitamin bán chạy. Người Mỹ chi khoảng 15 tỷ USD/năm để mua dầu cá (cùng với các loại viên bổ sung khác được coi là có thể cải thiện sức khỏe tâm thần, như viên St. John’s Wort). Trong thập niên qua, có ít nhất 20 cuộc nghiên cứu cho thấy mối liên quan tích cực giữa việc tiêu thụ dầu cá và sức khỏe tâm thần. Tháng 10-2008, người ta đã khuyên dùng axít béo omega-3 để điều trị chứng RLLC. Sau khi thu thập dữ liệu từ vài cuộc nghiên cứu, các nhà nghiên cứu kết luận rằng có chứng cớ để ủng hộ việc dùng dầu cá để làm giảm các triệu chứng RLLC.
Nghiên cứu mới đây nói rằng dầu cá có thể làm giảm triệu chứng loạn thần kinh ở thanh thiếu niên. Các thanh thiếu niên tham gia trong cuộc nghiên cứu này được áp dụng chế độ dùng viên dầu cá trong 12 tuần, kết quả cho thấy rằng việc dùng dầu cá cũng tương đương dùng thuốc thần kinh. Trong trường hợp này, cũng như các cuộc nghiên cứu trước, các nhà nghiên cứu cẩn thận nói rằng họ chưa hiểu chính xác tại sao dùng dầu cá lại có lợi cho não như vậy – nhưng với một số người thì thực sự có tác dụng.
Cần dùng bao nhiêu dầu cá để có lợi? Theo Viện Y tế Quốc gia, hầu hết các nghiên cứu về dầu cá đều liên quan việc dùng 300 tới 3.000 mg axít béo DHA (docosahexaenoic acid) và EPA (eicosapentaenoic acid). Nghiên cứu cho thấy rằng DHA và EPA chỉ hiệu quả đối với chứng RLLC khi được dùng kết hợp. Nếu mua dầu cá, hãy xem nhãn và tỷ lệ DHA và EPA – theo lý thuyết, tỷ lệ DHA và EPA càng cao thì càng tốt.
Mỗi cuộc nghiên cứu về việc dùng dầu cá để cải thiện sức khỏe tâm thần đều có cảnh báo là không nên quá tin vào các kết quả nghiên cứu, vì sự thật là chẳng ai là thần thánh nên không ai dám xác định hiệu quả của việc dùng dầu cá. Một vài nghiên cứu mới đây lại cho thấy có mối quan ngại trong việc dùng dầu cá.
Nói chung, thái quá thì bất cập. Cái gì vừa phải cũng tốt, nhiều quá hóa nguy. Vitamin vẫn có thể gây tử vong! Tuy nhiên, có nhiều chứng cớ cho thấy việc dùng axít béo Omega-3 giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, nhất là làm giảm mức triglyceride. Nếu bạn đã dùng thử dầu cá để cải thiện sức khỏe tâm thần mà thấy hiệu quả, hãy chia sẻ với người khác. Đó là bằng chứng cụ thể, nhưng mỗi người có thể khác nhau.
TRẦM THIÊN THU (Chuyển ngữ từ forbes.com)